اوره‌ای‌ها و پتانسیل تکرارناپذیر سودآوری

پانیذ نوربخش: اوره مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین کود شیمیایی است، که به عنوان منبع نیتروژن محصولات کشاورزی در جهت افزایش محصول و حاصل‌خیزی خاک به کار گرفته می‌شود. بیش از ۹۰٪ از تولید اوره در دنیا، به منظور استفاده به عنوان کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن است.

در کاربردهای عمومی، اوره دارای بالاترین مقدار ازت در میان تمامی کودهای جامد نیتروژنی -۴۶٫۷ ٪- است. بر این اساس، اوره پایین‌ترین هزینه‌ حمل‌ونقل را به ازای هر واحد از تغذیه نیتروژنی به بار می‌آورد.

عوامل مختلفی بر تغییرات تقاضای اوره و کودهای شیمیایی تاثیرگذارند. مواد اولیه تولید اوره  شامل گاز و زغال‌سنگ، و عوامل تحت تأثیر و تأثیرگذار همچون قیمت کود و مواد غذایی، تغییرات آب و هوایی، رشد اقتصادی، تغییرات جمعیتی و تغییرات الگوی غذایی از جمله این عوامل هستند.

بررسی روند تاریخی قیمت اوره

قیمت اوره در ماه‌های اخیر هم‌راستا با رشد تقاضای مصرف و به تبعیت از رشد قیمت نفت و مواد اولیه‌اش روند رو به صعودی در پیش گرفته، و نظر سرمایه‌گذاران را جلب  کرده است. بر این اساس نگاهی تاریخی به قیمت‌های پیشین اوره انداخته و علل شدت و ضعف قیمتی آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

به گزارش تجارت‌نیوز، در ۳۰ سال اخیر روند قیمتی اوره رشد ملایمی را نشان می‌دهد. تلاطم روند قیمتی اوره تا سال ۲۰۰۵ نسبتا کم بوده اما پس از این دوره شاهد افت‌وخیزهای شدیدتری هستیم. بیشترین قیمتی که اوره از خود به ثبت رسانده ۷۷۰ دلار بر تن در ماه اوت سال ۲۰۰۸ است. هنگامی‌که قیمت هر بشکه نفت خام به قله تاریخی ۱۳۳ دلاری رسید.

اگر قیاسی نقطه‌به‌نقطه در این تاریخ نسبت به سال قبل از آن داشته باشیم رشدی معادل ۱۸۶ درصد را مشاهده خواهیم کرد. اما این رشد به علت بحران اقتصاد جهان معکوس شد و در دسامبر سال ۲۰۰۸ شاهد افت ۷۱ درصدی قیمت اوره بودیم؛ در این تاریخ هر تن اوره معادل ۲۲۵ دلار معامله شده است.

اما پس از این افت قیمت اوره مجددا به فاز صعود ورود پیدا کرد. در سال ۲۰۱۳ تولید محصول غلات رشدی ۴٫۷ درصدی داشت در حالی که سال ۲۰۱۴ شاهد افت ۱۶٫۶ درصدی آن بودیم؛ در این راستا قیمت اوره نیز کاهش یافت. علاوه بر این در این سال ۲۰۱۴ قیمت اوره تحت تأثیر تحولات سیاسی اوکراین و کاهش واردات آمریکا نیز قرار گرفت.

گاز طبیعی مهم‌ترین خوراک کودهای شیمیایی نیتروژن دار است، به طوری که حدود ۵۰ درصد خالص هزینه و ۷۵ درصد هزینه کل تولید این محصولات را تشکیل می‌دهد. در دوره‌های مختلف زمانی افزایش سریع تولید گاز شیل در ایالات متحده آمریکا از یک‌سو و کاهش قیمت گاز طبیعی در این کشور به دلیل عرضه بالا از سوی دیگر، بر روی صنعت کودهای شیمیایی اثرگذار بوده است.

در حالی که بیشتر شرکت‌های پتروشیمی در جهان از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده می‌کنند، اکثر شرکت‌های چینی از زغال‌سنگ برای تولید اوره و آمونیاک استفاده می‌کنند.
در چین، تولیدکنندگان اوره، هیدروژن را از زغال‌سنگ سخت که حرارت زیاد و شعله و دود کم دارد استخراج می‌کنند، که فرآیندی هزینه‌بر و ناکارآمد در مقایسه با خوراک گاز است. ضمن این که موانع زیست محیطی که در مصرف زغال‌سنگ وجود دارند رفته‌رفته استفاده از این ماده اولیه را محدود خواهند کرد. لذا در سال‌های آتی وزن تأثیر تغییرات قیمت گاز بر نرخ اوره سنگین‌تر از زغال‌سنگ خواهد بود.

بررسی عرضه و تقاضای اوره در جهان

همان‌گونه که در نمودار مشاهده می‌کنید بزرگ‌ترین صادرکنندگان اوره، روسیه و کشورهای غرب آسیا هستند. قطر، اوکراین و عربستان به ترتیب با صادرات ۴ میلیون و ۳۴۱ هزار تن، ۳ میلیون و ۵۶۷ هزار تن و ۳ میلیون و ۶۲ هزار تن حدود نیمی از بازار صادرات را پوشش می‌دهند؛ در حالی که روسیه به تنهایی صادراتی به میزان ۵ میلیون و ۲۶۹ هزار داشته که این کشور را در صدر صادرکنندگان اوره قرار داده است.

 در میان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به کشورهای مشابه برخورد می‌کنیم. به عنوان مثال بازیگر اصلی اوره جهان -چین- در حالی بزرگ‌ترین مصرف کننده با ۳۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تن است که بیشترین تولیدات جهانی را نیز دارد.

به‌جز چین، کشورهای هند، آمریکا، برزیل، پاکستان و اندونزی که بزرگ‌ترین کشورهای مصرف‌کننده اوره هستند، در لیست کشورهای برتر تولیدکننده نیز حضور دارند. عمده علت این موضوع تمایل این کشورها به استفاده از منابع کشور خود و کاهش میزان واردات اوره است.

همچنین کشورهای مصرف‌کننده تمایل زیادی برای افزودن ظرفیت‌های تولیدی‌شان دارند که این موضوع می‌تواند در میان‌مدت زمینه‌ساز تبدیل این کشورها از واردکننده به صادرکننده شود.

در آمریکا که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی است، ذخایر قابل توجه گاز طبیعی شناسایی شده است که می‌تواند قیمت گاز طبیعی را کاهش داده و با هزینه کمتری اوره و آمونیاک تولید نماید. آمریکای شمالی در جهان با هزینه کمی به تولید این محصولات می‌پردازد، البته با وجود مزیت هزینه‌ای، آمریکا بخش قابل توجهی از مصرف اوره خود را از طریق واردات تأمین می‌کند و دومین واردکننده بزرگ اوره پس از هند در جهان است.

بازار کود شیمیایی و محصولات کشاورزی

قیمت محصولات کشاورزی، تأثیر مهمی بر درآمد شرکت‌های تولیدکننده کود شیمیایی و در نتیجه بر عرضه آن‌ها دارد. وقتی قیمت محصولات کشاورزی بالا باشد، کشاورزان به استفاده بیشتر از کود تشویق می‌شوند تا محصولات بیشتری تولید کرده و از رشد قیمت‌ها سود ببرند.

همچنین، مصرف کودهای شیمیایی برای کشاورزان با صرفه‌تر شده و کشاورزان پول بیشتری در جیب خواهند داشت تا برای محصول دوره بعد کود بخرند. همه این عوامل در نهایت باعث افزایش تقاضا و قیمت کود شده، درآمد تولیدکنندگان را بیشتر کرده و بر روی عرضه هم تأثیر مثبتی خواهند داشت.

این در حالی است که اگر نسبت رشد قیمت اوره به غلات بیشتر باشد، تولیدکننده‌های اوره تأثیر منفی خواهند گرفت. در مورد دانه پنبه و غلات (گندم، جو و چاودار، برنج، ذرت، ذرت خوشه‌ای و ارزن) اوره معمولا در زمان انجام آخرین مرتبه کشت و درست قبل از مرحله کاشت مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مورد کشت نیشکر، از اوره به روش پوشانیدن کناره‌ها و پس از کاشت محصول بهره برده می‌شود.

نگاهی به وضعیت شرکت‌های داخلی

در بازار سرمایه ایران ۴ شرکت حضور دارند که در صنعت اوره مشغول به فعالیت هستند. بدین ترتیب سهام پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی پردیس و پتروشیمی شیراز در بورس و پتروشیمی خراسان در فرابورس مورد دادوستد واقع می‌شوند.

با توجه به تفاوت سال مالی پتروشیمی پردیس با سایر هم‌گروهی‌هایش قابلیت مقایسه در این مقال وجود نداشته لذا به بررسی سه شرکت دیگر پرداخته‌ایم:

آخرین نرخ فروش اوره و نرخ دلار مربوط به تاریخ ۲۳ مهر ماه ۹۶ است.
سایر داده‌ها بر اساس آخرین گزارش بودجه شرکت هستند.

پتروشیمی شیراز

همان‌گونه که در جدول ملاحظه می‌شود پتروشیمی شیراز در میان شرکت‌های هم‌گروهی‌اش پتانسیل بیشتری برای سودآوری از محل رشد نرخ اوره دارد چراکه نرخ فروش اوره صادراتی را بر اساس نرخ دلار ۳ هزار و ۸۰۰ تومانی در بودجه ۲۰۳ ریال پیش‌بینی کرده در حالی که نرخ فعلی فروش اوره صادراتی این شرکت به ۲۶۸ دلار رسیده است.

در عملکرد ۶ ماهه شیراز بیش از نیمی از مبلغ فروش عاید شده شرکت، از محل فروش صادراتی اوره بوده و شرکت پیش‌بینی کرده تا پایان سال جاری سهم فروش صادرات اوره از کل مبلغ فروش شرکت به ۶۲ درصد برسد.

میانگین نرخ فروش اوره صادراتی این شرکت در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری ۲۰۲ دلار و نزدیک به نرخ پیش‌بینی شده است. در صورت ثبات و تداوم رشد نرخ فعلی اوره سود ۵۳ ریالی این شرکت به شکل کاملا چشم‌گیری پتانسیل رشد و جهش خواهد داشت.

علاوه بر این افت ۴ درصدی قیمت این سهم در بورس از ابتدای سال جاری تا کنون نشان می‌دهد قیمت شیراز در بورس در وضعیت مناسبی برای ورود قرار دارد. گفتنی است پوشش ریالی و مقداری فروش این شرکت در نیمه ابتدایی سال جاری موفق و منطبق بر بودجه پیش‌بینی شده شرکت است.

شیراز

عملکرد مقایسه‌ای فروش با بودجه

واحد: تن

جدول مقایسه‌ای عملکرد قیمت فروش با بودجه

واحد: ریال

جدول مقایسه‌ای عملکرد مبلغ فروش با بودجه

واحد: میلیون ریال

پتروشیمی کرمانشاه

عملکرد ۵ ماهه پتروشیمی کرمانشاه نشان می‌دهد ۶۰ درصد مبلغ فروش عاید شده برای این شرکت از محل صادرات اوره بوده است. متوسط نرخ فروش اوره صادراتی پتروشیمی کرمانشاه در ۵ ماه ابتدایی سال جاری ۲۰۲ دلار بوده، در حالی که نرخ فعلی اوره صادراتی این شرکت به ۲۶۴ دلار رسیده است.

پوشش “مقداری” و “ریالی” ۵ ماهه فروش اوره کرمانشاه به ترتیب ۴۰ و ۳۷ درصد بوده و در مجموع طی دوره یاد شده ۳۷ درصد کل مبلغی که برای سال ۹۶ پیش‌بینی کرده بود را محقق نموده است.

کرماشا

جدول مقایسه‌ای عملکرد مقدار فروش با بودجه

واحد: تن

واحد: ریال

واحد: میلیون

پتروشیمی خراسان

پتروشیمی خراسان تولیدکننده اوره، آمونیاک و کریستال ملامین است. محصول عمده این شرکت اوره است که ۷۹ درصد کل فروش ریالی شرکت را تشکیل می‌دهد.

بخش عمده اوره تولید شده شرکت، در خارج از کشور و بخش دیگر آن در داخل به فروش می‌رسد. به گونه‌ای که ۴۷ درصد مبلغ فروش پیش‌بینی شده در گزارش بودجه شرکت پتروشیمی خراسان از محل فروش اوره صادراتی است.

در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری پتروشیمی خراسان توانسته ۴۹ درصد مقدار فروش و ۴۷ درصد مبلغ فروش پیش‌بینی شده اوره در گزارش اولین بودجه را پوشش دهد. در حال حاضر نرخ فروش اوره صادراتی این شرکت ۲۶۸ دلار است. در حالی که این شرکت در گزارش بودجه پیش‌بینی کرده نرخ فروش اوره صادراتی در سال ۹۶ معادل ۲۲۵ دلار باشد.

خراسان

جدول مقایسه‌ای عملکرد مقدار فروش با بودجه

واحد: تن

جدول مقایسه‌ای عملکرد قیمت فروش با بودجه

واحد: ریال

جدول مقایسه‌ای عملکرد مبلغ فروش با بودجه

واحد: میلیون ریال

به طور کلی نرخ‌های فروش اوره صادراتی و دلار اعلام شده شرکت‌های اوره‌ای بازار سرمایه، در انتهای مهر ماه ۹۶ نشان می‌دهند که این شرکت‌ها پتانسیل انتفاع قابل توجهی تا پایان سال جاری از محل رشد نرخ اوره دارند. بر این اساس نرخ‌های پیش‌بینی شده در آخرین بودجه‌های کرماشا، خراسان و شیراز به ترتیب ۳۶، ۴۳ و ۶۵ دلار کمتر از نرخ فعلی اوره صادراتی است.